Choroby żył

Powszechna lecz niedoceniana przypadłość współczesnej cywilizacji

Na choroby żył cierpi około 20% osób do 20-go roku życia, 57% mężczyzn i 68% kobiet w wieku średnim, oraz aż 80% sześćdziesięciolatków. Jest to więc schorzenie niezwykle rozpowszechnione, ale niestety przez wielu niedoceniane jako będące realnym zagrożeniem zdrowia, i w związku z tym często diagnozowane dość późno. Klinicznie choroby żył dzielimy na:

• przewlekłe choroby żył:
  • niewydolność żył powierzchownych (tzw. żylaki, przewlekła niewydolność żylna),
  • niewydolność żył głębokich (zespół pozakrzepowy);
• ostre choroby żył:
  • zapalenie żył powierzchownych (thrombophlebitis) i zmienionych żylakowato (varicothrombophlebitis),
  • zapalenie żył głębokich (phlebothrombosis).

Poniżej krótko opisuję powyższe schorzenia; niektórym z nich poświęcam osobną stronę.

Niewydolność żył powierzchownych

Więcej o przewlekłej niewydolności żylnej — jednej z przyczyn występowania żylaków — możesz przeczytać w osobnym artykule.

Przyczyny

Żylaki w formie pierwotnej (nie bądące następstwem innej choroby) zazwyczaj są chorobą wrodzoną, powodowaną (szczególnie u kobiet) nieobecnością zastawki odpiszczelowo-udowej lub innch zastawek oraz bardziej elastyczą ścianą żył. Przybierają najczęściej postać żylaków żyły odpiszczelowej (90%), odstrzałkowej (6%), a także teleangiectazji i żył siateczkowatych.

Wtórna niewydolność żył powierzchownych występuje po przebytym zapaleniu żył, urazie, w przebiegu zespołu pozakrzepowego, z powodu ucisku na żyłę (guz, blizna), niewydolności pompy mięśniowej łydki (która podczas prawidłowej pracy wspomaga odpływ krwi żylnej z nóg) lub przetok tętniczo-żylnych.

Objawy i postęp choroby

Pierwsze objawy przewlekłej niewydolności żylnej mogą być estetyczne: pojawiające się „pajączki” na skórze czy poszerzające się żyły podskórne. Obrzęki kończyn i uczucie ciężkości nóg, narastające w ciągu dnia, ustępują całkowicie po odpoczynku nocnym.

Z czasem obrzęki przestają ustępować, a u chorych ze zmianami skóry może dołączyć się swędzenie, kłucie, parestezje, uczucie palenia lub parzenia, kurcze mięśni nóg. Wygląd kończyny pogarsza się, i zaczyna niepokoić chorych, zwykle kobiety; nierzadko to od poziomu poczucia estetyki zależy w którym okresie zmian chorzy zgłaszają się do leczenia.

Postęp choroby prowadzi do nasilającego się bólu i innych dolegliwości subiektywnych, rozwoju żylaków, obrzęku, nawracających stanów zapalnych żył, krwotoku z żylaków i zmian troficznych skóry.

Diagnostyka

Jest wiele sposobów oceny niewydolności żylnej (próba Trendelenburga, próba Schwartza, próba Perthesa, próba Pratta, badanie pletyzmograficzne, flebografia), choć jednym z precyzyjniejszych i dostępniejszych jest ocena światła naczynia i przepływów przy użyciu ultrasonografu (USG) z dopplerem.

Leczenie

Ze względu na przewlekły charakter choroby również sposoby leczenia mają za zadanie przede wszystkim zapewnić długofalową poprawę odpływu krwi żylnej z kończyny. Zalecana jest zmiana trybu życia (wielogodzinna praca biurowa jest szczególnie niekorzystna) i aktywność fizyczna (spacery, jazada na rowerze, pływanie). Często stosowana jest kompresjoterapia: noszenie odpowiednio dobranych pończoch uciskowych.

W bardziej zaawansowanych stadiach choroby stosuje się:

• skleroterapię (więcej na jej temat tutaj),
• leki flebotropowe mające bezpośrednie działanie na żyły,
• leczenie operacyjne:
  • radylalna (stripping Babcocka, długi stripping, stripping z wgłobieniem Van der Strichta),
  • wysokie podwiązanie z miejscowym wycięciem,
  • oszczędzające żyłę odpiszczelową,
  • kombinowana z innymi sposobami (ograniczone wycięcie z uzupełniającą krio- lub skleroterapią),
  • miniflebektomia (Müllera, Varady’ego);
• laseroterapię, o której więcej możesz poczytać tutaj.

Niewydolność żył głębokich

Przyczyny

Choroba ma korzenie w przebytym zakrzepowym zapaleniu żył głębokich, które doprowadziło do niewydolności zastawek żył głębokich oraz łączących. Z tego powodu niewydolność żył głębokich jest też określana jako „zespół pozakrzepowy”.

Objawy

Najczęstsze objawy niewydolności żył głębokich to:

• bóle nóg:
  • piekący goleni (kauzalgiczny),
  • w okolicach nerwów udowego i udowo-goleniowego,
  • rozpierający podczas stania,
  • powodujący trudności w chodzeniu (tzw. chromanie żylne);
• obrzęki kończyn;
• zmiany skórne: cellulitis, hypodermatitis, zmiany alergiczne;
• owrzodzenia żylne.

Następstwa

W efekcie niewydolności żył głębokich następują poważe zmiany stosunków hydrostatycznych i hydrodynamicznych w kończynie:

• nadciśnienie żylne w czasie chodzenia,
• brak spadku ciśnienia podczas pracy mięśni (która w normalnych warunkach wspomaga odpływ krwi z kończyny),
• zanik różnicy ciśnień pomiędzy układem żył powierzchownych i głębokich,
• brak amortyzacji okresowych zwyżek ciśnienia śródbrzusznego,
• niewydolność żył łączących,
• przeniesienie ciśnienia na żyły powierzchowne.

Wszystkie powyższe zaburzenia prowadzą do zmian morfologicznych żył oraz coraz poważniejszych zaburzeń odpływu krwi żylnej.

Leczenie

Przede wszystkim należy zająć się nadciśnieniem żylnym, które nie pozwala prawidłowo pracować zastawkom żylnym. W tym celu stosuje się kompresjoterapię ([ARTYKUŁ O TERAPII UCISKOWEJ] pończochy uciskowe), unoszenie nóg powyżej ciała dla ułatwienia odpływu krwi czy fizjoterapię (ćwiczenia poprawiające pracę pompy mięśniowej łydek wspomagającej pracę żył; spacery, bieganie, jazda na rowerze, pływanie).

W przypadkach poważnej niewydolności należy rozważyć leczenie inwazyjne:

• skleroterapię,
• przecięcie żył łączących (metoda Lintona, Cocketta, Feldera-Roba, endoskopowa),
• bypass omijający (np. połączenie końca żyły odpiszczelowej do drożnej podkolanowej celem ominięcia niedrożnej żyły udowej powierzchownej — metoda Warrena-Thayera),
• autogenny przeszczep zastawek żylnych,
• plastykę zastawek (operacja Psathakisa),
• wszczepienie sztucznych zastawek.

Zapalenie żył powierzchownych

Jest to rodzina schorzeń:

• thrombophlebitis superficialis — zapalenie żył powierzchownych występujące samoistnie bądź spowodowane urazem mechanicznym, chemicznym, infekcją, unieruchomieniem
• varicothrombophlebitis — zapalenie żył zmienionych żylakowato (najczęstsza postać, ok. 90% przypadków)
• thrombophlebitis migrans — wędrujące zapalenie żył spowodowane nowotworem narządów trzewnych, chorobą Bürgera bądź zakażeniem bakteryjnym
• septyczne zapalenie żył powierzchownych

Objawy i postęp choroby

Podobnie jak w bardziej znanych rodzajach zapaleń, o przebiegu zapalenia żył powierzchownych może świadczyć zaczerwienienie, obrzęk i bolesność wzdłuż przebiegu żyły lub w miejscu i otoczeniu żylaka.

Istnieje ryzyko, że nieleczone i niegojące się samoistnie zapalenie rozwinie się na układ żył głębokich i przejdzie w — potencjalnie znacznie niebezpieczniejsze — zapalenie żył głębokich.

Leczenie

Po kilku tygodniach najczęściej dochodzi do samoistnego wyleczenia, a następnie ponownego otwarcia się zamkniętego światła naczynia. W zależności od rodzaju schorzenia, zapalenie żył powierzchownych można również leczyć:

• nieinwazyjnie: farmakologicznie, sterydowo w chorobie Bürgera, blokadami nowokainowymi,
• operacyjnie,
• w przypadku zakażenia septycznego: usunięciem cewnika, nacięciem i sączkowaniem, podwiązaniem żyły powyżej obszaru zmienionego, rozleglejszym wycięciem zmienionej żyły, antybiotykami.

Zapalenie żył głębokich

Więcej o zapaleniu żył głębokich, zwanym również zakrzepicą żył głębokich, możesz przeczytać w osobnym artykule.

Przyczyny

Przyczyną choroby może być wystąpienie przynajmniej dwóch z trzech poniższych elementów tzw. triady Virchowa:

• uraz ściany żylnej, uszkodzenie żyły;
• zastój żylny — niewydolność zastoinowa krążenia, unieruchomienie, guzy zapalne i rozrostowe;
• zaburzenia krzepnięcia krwi działające pro-zakrzepowo — antykoagulanty toczniowe, nadpłytkowość, fibrynogenemia.

Objawy

Podejrzenie zapalenia żył głębokich powinny wzbudzić występujące razem następujące trzy charakterystyczne objawy:

• samoistny ból kończyny, szczególnie w pozycji siedzącej,
• bolesność uciskowa,
• obrzęk.

Inne obserwacje mogące sugerować chorobę to:

• jednostronny obrzęk kończyny lub okolicy kostki,
• ból nad zajętym odcinkiem żyły, czasem o cechach rwy kulszowej,
• zwiększenie napięcia tkanek obwodowo od zakrzepu,
• rozszerzenie żył powierzchownych,
• bolesność uciskowa żyły,
• podwyższona ciepłota kończyny,
• zmiany zabarwienia kończyny (zasinienie),
• przyspieszenie tętna niewspółmierne do ciepłoty ciała,
• niepokój,
• leukocytoza: spadek płytek krwi i fibrynogenu,
• podwyższone O.B. w badaniu krwi.

Diagnostyka

Podstawowym badaniem jest badanie dopplerowskie przy pomocy ultrasonografu; stosuje się również flebografię czy badanie izotopowe (fibrynogen znakowany radioaktywnym jodem¹²⁵).

Następstwa

Skrzep może oderwać się i z biegiem krwi dostać się do serca, gdzie zaklinowany może doprowadzić do nagłego zgonu, bądź dalej do płuc, gdzie utrudnia krążenie krwi i może stać się przyczyną zatorowości płucnej.

Zapobieganie

Zapobieganie ma na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa przekształcenia się ogólnej niewydolności żylnej w zapalenie i zakrzepicę żył głębokich. W tym celu stosuje się:

• profilaktyczne podskórne podanie heparyny przed operacjami by nie dopuścić do powstawania skrzepów w sytuacji do tego sprzyjającej,
• kompresjoterapia: bandażowanie kończyny opaską lub pończochą dla wspomożenia procesu odpływu krwi,
• masaż pneumatyczny,
• stymulacja elektryczna mięśni kończyn dolnych.

Leczenie

Zapalenie żył głębokich może wiązać się z poważnym stanem zagrożenia zdrowia i życia i jako takie bezwzględnie wymaga leczenia szpitalnego. W jego toku pacjent może otrzymywać leki przeciwzakrzepowe (np. heparynę) i przeciwobrzękowe, w razie konieczności jest poddawany operacji (trombektomia).