Zdecydowanie najczęstszą (98%) przyczyną przewlekłego niedokrwienia kończyn jest miażdżyca. Dotyka ona wiele osób w wieku średnim; podczas gdy występuje u 27% czterdziestolatków, cierpi na nią już 47% pięćdziesięciolatków. Często towarzyszy jej choroba wieńcowa serca, zwiększone ryzyko zawału serca czy udaru mózgu. Miażdżyca jest chorobą wciąż mało poznaną, i mechanizmy jej rozwoju nie są do końca jasne. Uważa się, że jej rozwojowi sprzyjają:
- nadciśnienie
- palenie papierosów
- cukrzyca
- otyłość
- siedzący tryb życia
- stres
- hiperlipoproteinemia (nadmierny wzrost stężenia cholesterolu i trójglicerydów w osoczu krwi)
Postęp choroby
Fontaine wyróżnia następujące stania przewlekłego niedokrwienia kończyn:
- Bezobjawowe zwężenie lub niedrożność tętnic.
- Chromanie przestankowe:
- możliwość przejścia więcej niż 200m,
- możliwość przejścia mniej niż 200m.
- Ból nawet w czasie spoczynku.
- Owrzodzenie lub martwica.
Objawy
- oziębienie skóry
- drętwienie
- zmiany troficzne skóry i paznokci
- woskowo blada skóra z zasinieniem
- obniżenie napięcia opuszek
- chromanie przestankowe
- ból spoczynkowy
Diagnostyka
W stwierdzeniu niedokrwienia kończyn mogą pomóc następujące badania:
- obrazowanie i pomiar przepływu krwi na aparacie USG,
- EKG spoczynkowe i wysiłkowe,
- RTG klatki piersiowej,
- pomiar ciśnienia krwi na kończynach na kilku odcinkach,
- angiografia,
- badania krwi (m.in. morfologia, cukier wraz z krzywą, BUN — azot mocznika, enzymy wątroby czy fibrynogen),
- u chorych z cukrzycą — ciśnienie na paluchu i RTG stopy.
W diagnostyce miażdżycy natomiast:
- arteriografia dotętnicza i dożylna,
- angioskopia,
- obrazowanie i pomiar przepływu krwi na aparacie USG,
- badanie pletyzmograficzne,
- rezonans magnetyczny,
- tomografia komputerowa,
- testy dynamiczne (np. na ruchomej bieżni).
Leczenie
Dostępnych jest wachlarz terapii działających tak przyczynowo (walczących z przyczynami powstania i postępu przewlekłego niedokrwienia kończyn), jak i jedynie objawowo.
…farmakologiczne
- Leki naczynioaktywne, takie jak Sadamina, Trental, Halidor.
- Leki zmniejszające czynność krwinek płytkowych, obniżające aktywność procesów osoczowego krzepnięcia oraz aktywujące proces fibrynolizy: prostaglandyny E1, salicylany, niesterydowe leki przeciwzapalne, heparyna, pochodne dicumarolu.
- Leki przeciwbólowe.
…miejscowe następstw choroby
Polega ono na:
- Profilaktyce w powstawaniu owrzodzeń niedokrwiennych i zgorzeli przez odpowiednie pielęgnowanie skóry kończyn niedokrwionych, ochronę przed urazami mechanicznymi, termicznymi i chemicznymi
- Leczeniu grzybicy dotykającej 80 — 90% chorych poprzez kąpiele w roztworze nadmagnianu potasu, nystatyny, neomycyny.
- Zwalczaniu zakażenia u chorych z powstałymi już owrzodzeniami niedokrwiennymi i zgorzelą przez miejscowe stosowanie antybiotyków.
- Przeprowadzenie martwicy wilgotnej w suchą i jej ograniczenie oraz osiągnięcie samoistnego oddzielenia się nekrotycznych tkanek — przy istniejącej zgorzeli.
…operacyjne
- Przeszczepy omijające niedrożne naczynia.
- Endarterektomia — udrożnienie tętnic poprzez usunięcie blaszek miażdżycowych.
- Sympatektomia — miejscowe zniszczenie nerwów by zwiększyć przepływ krwi oraz zmniejszyć ból powodowany przez zwężone naczynia.
- Amputacje, czasem konieczne ze względu na martwicę tkanek.
Rokowania
Przewlekłe krytyczne niedokrwienie kończyn to bardzo poważny stan chorobowy, o czym świadczą poniższe statystyki.
Sposób leczenia
- 60% chorych poddawanych jest zabiegom rekonstrukcyjnym
- 20% chorych poddawanych jest amputacji
- 20% chorych jest leczonych w inny sposób (np. farmakologicznie)
Skutki leczenia po roku
- 55% chorych nie wymaga rozległej amputacji
- 25% chorych wymaga rozległej amputacji
- 20% zgon
U chorych nie kwalifikujących się do leczenia (na przykład ze względu na wysokie ryzyko operacji czy powagę schorzeń współistniejących), 20 — 40% umiera w ciągu jednego roku.